In China heette het "qi", het symbool voor gezondheid. In Egypte heette het "ankh", het symbool voor het eeuwige leven. Voor de Feniciërs was de verwijzing synoniem met Aphrodite, de godin van liefde en schoonheid.
Deze oude beschavingen verwezen naar koper, een materiaal dat al meer dan 5000 jaar door culturen over de hele wereld als essentieel voor onze gezondheid wordt erkend. Wanneer griep, bacteriën zoals E. coli, superbacteriën zoals MRSA of zelfs coronavirussen op de meeste harde oppervlakken terechtkomen, kunnen ze tot vier tot vijf dagen overleven. Maar wanneer ze op koper en koperlegeringen zoals messing terechtkomen, beginnen ze binnen enkele minuten te sterven en zijn ze binnen enkele uren niet meer te detecteren.
"We hebben virussen gewoon zien ontploffen", zegt Bill Keevil, hoogleraar milieugezondheidszorg aan de Universiteit van Southampton. "Ze landen op koper en het breekt ze gewoon af." Geen wonder dat mensen in India al millennia uit koperen bekers drinken. Zelfs hier in de Verenigde Staten wordt je drinkwater via een koperen leiding aangevoerd. Koper is een natuurlijk, passief, antimicrobieel materiaal. Het kan zijn oppervlak zelfsteriliseren zonder dat er elektriciteit of bleekmiddel nodig is.
Koper bloeide tijdens de Industriële Revolutie als materiaal voor objecten, installaties en gebouwen. Koper wordt nog steeds veel gebruikt in elektriciteitsnetwerken – de kopermarkt groeit zelfs omdat het materiaal zo'n effectieve geleider is. Maar het materiaal is uit veel bouwtoepassingen verdrongen door een golf van nieuwe materialen uit de 20e eeuw. Kunststoffen, gehard glas, aluminium en roestvrij staal zijn de materialen van de moderne tijd – gebruikt voor alles van architectuur tot Apple-producten. Deurknoppen en leuningen van messing raakten uit de mode toen architecten en ontwerpers kozen voor strakker ogende (en vaak goedkopere) materialen.
Keevil vindt dat het tijd is om koper terug te brengen in openbare ruimtes, en met name in ziekenhuizen. Gezien de onvermijdelijke toekomst vol wereldwijde pandemieën zouden we koper moeten gebruiken in de gezondheidszorg, het openbaar vervoer en zelfs in onze huizen. En hoewel het te laat is om COVID-19 te stoppen, is het niet te vroeg om na te denken over onze volgende pandemie. De voordelen van koper, gekwantificeerd
We hadden het kunnen zien aankomen, en in werkelijkheid zag iemand dat ook gebeuren.
In 1983 schreef medisch onderzoeker Phyllis J. Kuhn de eerste kritiek op het verdwijnen van koper in ziekenhuizen. Tijdens een oefening in hygiëne in het Hamot Medical Center in Pittsburgh namen studenten monsters van verschillende oppervlakken in het ziekenhuis, waaronder toiletpotten en deurknoppen. Ze merkte op dat de toiletten vrij waren van microben, terwijl sommige onderdelen bijzonder vuil waren en gevaarlijke bacteriën groeiden wanneer ze zich op agarplaten konden vermenigvuldigen.
"Slanke en glanzende roestvrijstalen deurknoppen en drukknoppen zien er geruststellend schoon uit op een ziekenhuisdeur. Deurknoppen en drukknoppen van dof messing daarentegen zien er vies en verontreinigend uit", schreef ze destijds. "Maar zelfs als ze dof zijn, doodt messing – een legering die doorgaans uit 67% koper en 33% zink bestaat – bacteriën, terwijl roestvrij staal – ongeveer 88% ijzer en 12% chroom – de bacteriegroei nauwelijks belemmert."
Uiteindelijk sloot ze haar artikel af met een conclusie die eenvoudig genoeg was om door het hele zorgsysteem te worden gevolgd. "Als uw ziekenhuis wordt gerenoveerd, probeer dan oude koperen onderdelen te behouden of laat ze opnieuw gebruiken; als u roestvrijstalen onderdelen hebt, zorg er dan voor dat deze dagelijks worden gedesinfecteerd, vooral in intensive-careafdelingen."
Tientallen jaren later, en weliswaar met financiering van de Copper Development Association (een brancheorganisatie voor de koperindustrie), heeft Keevil Kuhns onderzoek verder ontwikkeld. Door in zijn laboratorium te werken met enkele van de meest gevreesde ziekteverwekkers ter wereld, heeft hij aangetoond dat koper niet alleen bacteriën efficiënt doodt, maar ook virussen.
In Keevils werk dompelt hij een koperen plaat in alcohol om deze te steriliseren. Vervolgens dompelt hij hem in aceton om alle overtollige oliën te verwijderen. Vervolgens druppelt hij een beetje ziekteverwekker op het oppervlak. Binnen enkele ogenblikken is het droog. Het monster blijft enkele minuten tot enkele dagen staan. Vervolgens schudt hij het in een doos vol glasparels en een vloeistof. De parels schrapen bacteriën en virussen af in de vloeistof, en de vloeistof kan worden bemonsterd om hun aanwezigheid te detecteren. In andere gevallen heeft hij microscopiemethoden ontwikkeld waarmee hij kan zien – en vastleggen – hoe een ziekteverwekker door koper wordt vernietigd op het moment dat het het oppervlak raakt.
Het effect lijkt magisch, zegt hij, maar op dit punt is het fenomeen dat zich afspeelt een kwestie van goed begrepen wetenschap. Wanneer een virus of bacterie de plaat raakt, wordt deze overspoeld met koperionen. Die ionen dringen cellen en virussen binnen als kogels. Het koper doodt deze ziekteverwekkers niet alleen; het vernietigt ze, tot en met de nucleïnezuren, oftewel de reproductieve blauwdrukken, erin.
"Er is geen kans op mutatie [of evolutie] omdat alle genen vernietigd worden", zegt Keevil. "Dat is een van de echte voordelen van koper." Met andere woorden, het gebruik van koper brengt niet het risico met zich mee dat er bijvoorbeeld te veel antibiotica worden voorgeschreven. Het is gewoon een goed idee.
In praktijktesten bewijst koper zijn waarde. Buiten het laboratorium hebben andere onderzoekers onderzocht of koper een verschil maakt in de praktijk van medische toepassingen – waaronder deurknoppen in ziekenhuizen, maar ook onderdelen zoals ziekenhuisbedden, armleuningen van gastenstoelen en zelfs infuusstandaards. In 2015 vergeleken onderzoekers die werkten aan een subsidie van het Ministerie van Defensie de infectiepercentages in drie ziekenhuizen en ontdekten dat het gebruik van koperlegeringen in drie ziekenhuizen de infectiepercentages met 58% verlaagde. Een soortgelijk onderzoek werd in 2016 uitgevoerd op een kinderafdeling voor intensieve zorg, waarbij een vergelijkbare indrukwekkende daling van het infectiepercentage werd vastgesteld.
Maar hoe zit het met de kosten? Koper is altijd duurder dan plastic of aluminium, en vaak een duurder alternatief voor staal. Maar aangezien ziekenhuisinfecties de gezondheidszorg jaarlijks maar liefst 45 miljard dollar kosten – om nog maar te zwijgen van de 90.000 doden die het met zich meebrengt – zijn de kosten voor koperupgrades in vergelijking daarmee verwaarloosbaar.
Keevil, die geen financiering meer ontvangt van de koperindustrie, vindt dat architecten de verantwoordelijkheid dragen om koper te kiezen in nieuwbouwprojecten. Koper was het eerste (en tot nu toe het laatste) antimicrobiële metaaloppervlak dat door de EPA werd goedgekeurd. (Bedrijven in de zilverindustrie probeerden tevergeefs te beweren dat het antimicrobieel was, wat hen uiteindelijk een boete van de EPA opleverde.) Koperindustriegroepen hebben tot nu toe meer dan 400 koperlegeringen bij de EPA geregistreerd. "We hebben aangetoond dat koper-nikkel net zo goed is als messing in het doden van bacteriën en virussen", zegt hij. En koper-nikkel hoeft er niet uit te zien als een ouderwetse trompet; het is niet te onderscheiden van roestvrij staal.
Wat betreft de rest van de gebouwen ter wereld die niet zijn gerenoveerd om de oude koperen onderdelen te verwijderen, heeft Keevil een advies: "Verwijder ze niet, wat je ook doet. Dit zijn de beste dingen die je hebt."
Plaatsingstijd: 25-11-2021